ေသြးတိုးေရာဂါ - Hypertension

လူ႔ကိုယ္အဂၤါအစိပ္အပိုင္းအားလံုးနဲ႔ ဆဲလ္တစ္ခုခ်င္စီရဲ႕ ရွင္သန္ဖို႔ ေသြးလိုအပ္ပါတယ္။
ေသြးထဲမွာ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ အာဟာရဓာတ္နဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ဓာတ္ ပါဝင္ပါတယ္။
အဲ့ဒီေသြးေတြကို ႏွလံုးကညွစ္ထုတ္ေပးျပီး ေသြးလႊတ္ေႀကာမႀကီးမွတစ္ဆင့္ ေသြးေႀကာေလးေတြးဆီ အဆင့္ဆင့္ပို႔ေပးရပါတယ္။
အဲ့ဒီေတာ့ ေသြးေႀကာေတြထဲမွာ ဖိအား (Pressure) ဆိုတာ ျဖစ္လာတယ္။
အဲ့ဒါကို ေသြးဖိအား (Blood Pressure) လို႔ေခၚပါတယ္။

ေသြးဖိအား BP ကို တစ္ေန႔ (၃) ႀကိမ္ တိုင္းႀကည့္တဲ့အခါ
အေပၚေသြးဖိအား Systolic BP 140 မီလီမီတာ မာက်ဴရီႏွင့္အထက္
ေအာက္ေသြးဖိအား Diastolic BP 90 မီလီမီတာ မာက်ဴရီႏွင့္အထက္ရွိရင္ ေသြးတိုးေရာဂါ ရွိေနေၾကာင္း ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ စမ္းသပ္ခ်က္မ်ားအရ သိရတယ္။

ေသြးတိုးေရာဂါဟာ လူေနမႈ Life Style ႏွင့္ ဆက္စပ္ေနၿပီး
- ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ နည္းပါးတဲ့သူေတြ၊
- ဆား၊ အငန္ႏွင့္ အဆီအဆိမ့္ အစားမ်ားတဲ့သူေတြ
- ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ ေရာဂါရွိတဲ့သူေတြ
- စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားတဲ့သူေတြ
- ေဆးလိပ္ႏွင့္ အရက္ အလြန္အကြၽံေသာက္သံုးတဲ့သူေတြ အျဖစ္မ်ားတယ္။

ေသြးတိုးေရာဂါ ျဖစ္ပြားသူေတြမွာ
- ေခါင္းမူးျခင္း၊
- ဇက္ေၾကာတက္ျခင္း၊
- မ်က္စိျပာျခင္း၊
- ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
- သတိလစ္ျခင္း၊
- ေအာ့အန္ျခင္းတို႔ျဖစ္တတ္တယ္။

ေသြးတိုးေရာဂါကို ကာကြယ္ရန္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကိုထိန္း၍   
- အဝမလြန္ေစရန္ေနထိုင္စားေသာက္ျခင္း၊
- ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈပံုမွန္ျပဳလုပ္ျခင္း၊
- ေန႔စဥ္နာရီဝက္၊ တစ္နာရီခန္႔လမ္းေလွ်ာက္ေပးျခင္း၊
- ဆားႏွင့္အခ်ဳိမႈန္႔အသံုးျပဳ၍  ျပဳလုပ္ထားေသာ စားေသာက္ဖြယ္ရာမ်ား၊ ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္ႏွင့္ အသင့္စားသံုးႏိုင္ေသာ အစားအစာမ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊
- ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊ အသီးအႏွံမ်ား စားသံုးျခင္း၊
- အရက္ႏွင့္ေဆးလိပ္လြန္ကဲစြာ ေသာက္သံုးျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊
- အဆီကိုလြန္ကဲစြာ စားသံုးျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း စသည္တို႔ကို လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္တယ္။

ေသြးတိုးေရာဂါ ျဖစ္ပြားရင္
- ႏွလံုးႀကီးျခင္း၊
- ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊
- ႏွလံုးညႇစ္အားေလ်ာ့က်ျခင္း၊
- ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းျခင္း၊
- မ်က္စိမႈန္ျခင္း၊
- မ်က္စိေဝျခင္း၊
- မ်က္စိကြယ္ျခင္း၊
- ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးျခင္း၊
- ဦးေႏွာက္ေရာင္ျခင္း၊
- ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္
- ႐ုတ္တရက္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း စေသာ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပြားႏိုင္တယ္။
ဒါေၾကာင့္ ေသြးတိုးေရာဂါ ျဖစ္ပြားပါက နီးစပ္ရာ ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္း၊ က်န္းမာေရးဌာနမ်ား၌ ေသြးေပါင္ မွန္မွန္ခ်ိန္၍  စနစ္တက် ေဆးကုသမႈ ခံယူသင့္ေၾကာင္း က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနမွ   သတိေပးခ်က္ ထုတ္ျပန္ထားတယ္။

အဆုတ္အေႀကာင္း

၁) ေက်ာ႐ိုးရွိသတၱဝါအမ်ားစုမွာ အဆုတ္ႏွစ္ခုပါၾကပါတယ္။

၂) အဆုတ္ႏွစ္ဖက္ဟာ မတူၾကပါဘူး။ ႏွလံုးရွိတဲ့ ဘယ္ဘက္အျခမ္းက အနည္းငယ္ေသးေနပါတယ္။

၃) အဆုတ္ထဲကို ေလဝင္ဖို႔အတြက္ လည္ေခ်ာင္းကဆင္းလာတဲ့ ေလျပြန္အျပင္ လမ္းေၾကာင္းေပါင္းေျမာက္ျမားစြာရွိပါတယ္။
ေလျပြန္မႀကီး Trachea ကေန အဆင့္ဆင့္ခြဲထြက္လာတဲ့လမ္းေၾကာင္းငယ္ေလးေတြကို Bronchioles လို႔ ေခၚပါတယ္။

၄) အဆုတ္ထဲမွာ Bronchioles လို႔ေခၚတဲ့ ေလဝင္ထြက္ႏုိင္တဲ့လမ္းေၾကာင္းငယ္ေပါင္း ၃၀၀၀၀ ေလာက္ရွိၿပီး အရွည္အားျဖင့္ ခန္႔မွန္း ၂၄၀၀ ကီလုိမီတာ (မုိင္ ၁၅၀၀) ေလာက္ ရွိေနပါတယ္။

Bronchioles ေတြရဲ့ တစ္ဖက္မွာ Alveoli လို႔ေခၚတဲ့ေလအိတ္ငယ္ေလးေတြရွိပါတယ္။ ဒီေလအိတ္ေလးေတြဟာအသက္ရွဴသြင္း/ရွဴထုတ္လုိက္တုိင္း ႀကီးလုိက္ေသးလုိက္ျဖစ္ေနပါတယ္။
အဲ့ဒီထဲမွာ ေအာက္ဆီဂ်င္နဲ႔ကာဘြန္ဒုိင္ေအာက္ဆုိဒ္တုိ႔ကို လဲလွယ္မယ့္ေသြးေၾကာမွ်င္ေလးေတြရွိေနပါတယ္။

၅) အဆုတ္ထဲမွာ Alveoli သန္းေပါင္း ၆၀၀ ေလာက္ရွိပါတယ္။
သူတုိ႔ရဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ဧရိယာစုစုေပါင္းဟာတင္းနစ္ကြင္းတစ္ကြင္းအရြယ္အစားေလာက္ရွိပါတယ္။

၆) အဆုတ္တစ္ျခမ္းဟာ ခန္႔မွန္းအားျဖင့္ ၁.၁ ကီလုိဂရမ္စီေလးၿပီး အဆုတ္အဂၤါတစ္ခုလံုးအေနနဲ႔ဆုိရင္ ၂.၃ ကီလုိဂရမ္ေလာက္အေလးခ်ိန္ရွိပါတယ္။

၇) ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဟာ ၂၄ နာရီအတြင္း အႀကိမ္ေပါင္း ၂၂၀၀၀ ေလာက္ အသက္ရွဴၾကပါတယ္။

၈) အသက္ရွဴႏႈန္းကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ ကေလးေတြမွာ ပိုျမန္ၿပီးအမ်ိဳးသားေတြက အနည္းငယ္ေႏွးပါတယ္။

၉) အရြယ္ေရာက္ၿပီးလူတစ္ေယာက္ဟာ အနားယူေနတဲ့အခ်ိန္မွာ တစ္မိနစ္ကို ၁၂ ႀကိမ္ကေန အႀကိမ္ ၂၀ ေလာက္ အသက္ရွဴၾကပါတယ္။

၁၀) ေလကိုဘယ္ေလာက္ခပ္ျပင္းျပင္းရွဴထုတ္ပါေစ အဆုတ္ထဲမွာ ေလတစ္လီတာေလာက္ အၿမဲက်န္ေနပါတယ္။

၁၁) လူတစ္ေယာက္ဟာ တစ္ေန႔ကို ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ ေလ ၁၁၀၀၀ လီတာေလာက္ ရွဴသြင္း/ရွဴထုတ္လုပ္ၾကပါတယ္။

၁၂) အဆုတ္ထဲေလဝင္ဆံ့ႏုိင္မႈပိုမ်ားတဲ့သူေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ပိုၿပီးျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ေပးပို႔ႏုိင္ၾကပါတယ္။
ေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္လုပ္ျခင္းျဖင့္ အဆုတ္ရဲ့ေလဝင္ဆံ့ႏုိင္မႈပုိမ်ားလာေစႏုိင္ပါတယ္။

၁၃) အဆုတ္ေတြဟာ ေရပၚမွာ ေပါေလာေပၚႏုိင္တဲ့တစ္ခုတည္းေသာကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြျဖစ္ပါတယ္။

၁၄) အဆုတ္တစ္ျခမ္းမရွိဘဲ အသက္ရွင္ႏုိင္ၾကပါတယ္။
အဆုတ္တစ္ျခမ္းမရွိသူဟာ ႐ုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ စြမ္းေဆာင္ရည္ေတြ က်ဆင္းသြားေပမယ့္ မေသႏုိင္ပါဘူး။

အဆုတ္ရဲ႕တာဝန္
=> အဆုတ္ရဲ႕လုပ္ငန္းတာ၀န္အေၾကာင္း ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။
=> ႐ွဴသြင္းလိုက္တဲ့ေလထဲမွ ေအာက္ဆီဂ်င္နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္တို႔ ဖလွယ္ျခင္းသည္ အဆုတ္၏အဓိက လုပ္ငန္း တာ၀န္ျဖစ္ပါတယ္။
=> ေအာက္ဆီဂ်င္ၾကြယ္၀ေသာ ႐ွဴသြင္းလိုက္တဲ့ေလဟာ
-> ေလမ်ဳိ (Larynx) ကေန
-> ေလျပြန္မၾကီး (Trachea) ေရာက္တယ္ ေနာက္ျပီး
-> ေလျပြန္ခြဲ (Bronchus) ကေန
-> ေလျပြန္ငယ္ (Bronchiole) တို႔ကိုအဆင့္ဆင့္ ျဖတ္သန္းျပီး
-> ေလအိတ္ (Alveoli) မ်ားသို႔ ေရာက္႐ွိတဲ့အခါ
-> အဆုတ္ေသြးလႊတ္ေၾကာငယ္ (Pulmonary arteriole) မ်ားထဲမွ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္နဲ႔ ဖလွယ္ၾကပါတယ္။
=> အဲဒီမွတစ္ဆင့္ အဆုတ္ေသြးျပန္ေၾကာ (Pulmonary veins) မ်ားမွ ႏွလံုးသို႔ပို႔ေဆာင္ျပီး ႏွလံုးမွခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလံုးသို႔  ျဖန္႔ေ၀ပို႔လႊတ္ေပးပါတယ္။
=> ဒါ့ေၾကာင့္ ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ႔အျပားမွ တစ္႐ွဴးမ်ား၊ ဆဲလ္မ်ား အသက္ ႐ွင္သန္ေရးအတြက္ အသံုးျပဳႏိုင္ၾကပါတယ္။

အင္ဆူလင္ - Insulin

=> ဆီးခ်ိဳ-၁ႏွင့္ ဆီးခ်ိဳ-၂ တို႔တြင္ ဆီးခ်ိဳျဖစ္ရသည္မွာ အင္ဆူလင္ ထုတ္လုပ္မႈက်ဆင္းျခင္း သို႔မဟုတ္ အင္ဆူလင္၏အစြမ္းသတၱိကို ခႏၶာကိုယ္က ခုခံျခင္းမ်ိဳး ႏွင့္ ဆက္စပ္သည္။
=> အင္ဆူလင္ ထုတ္လုပ္မႈလည္း မက်ဆင္း ခႏၶာကိုယ္ကလည္း အင္ဆူလင္အစြမ္းသတၱိကို မခုခံပါဘဲလ်က္ ဆီးခ်ိဳျဖစ္နိုင္ပါသလား? ျဖစ္နိုင္ပါ၏။
=> ပန္ကရိယ ဘီတာဆဲလ္က ထုတ္လုပ္လိုက္ေသာ အင္ဆူလင္ကိုယ္ႏွိုက္က အရည္အေသြးမေကာင္း လွ်င္ ျဖစ္နိုင္ပါသည္။
=> ဤကိစၥတြင္ အင္ဆူလင္စြမ္းရည္ အျပည့္အဝ မေဖာ္ေဆာင္နိုင္သျဖင့္ ဆီးခ်ိဳျဖစ္ရသည္။
=> ၎ကိုလည္း အျခားဆီးခ်ိဳအမ်ိဳးအစားမ်ား ထဲတြင္ ထည့္သည္။
=> ဆီးခ်ိဳ-၁ ေရာဂါသည္ ျပင္ပမွ အင္ဆူလင္ကို အဓိက မွီခိုေနရေသာ ေရာဂါျဖစ္သည္။
=> ေဆးကုသရန္ လိုအပ္သည့္ အေျခအေနျဖစ္ပါက အင္ဆူလင္ ထိုးေဆးျဖင့္သာ ကုသနိုင္ၿပီး၊ ဆီးခ်ိဳက်ေသာက္ေဆးမ်ားကို အသုံးမျပဳနိုင္ေပ။
=> ဤေနရာတြင္ မွတ္ထားရမည္မွာ အင္ဆူလင္ ေသာက္ေဆးဟူ၍ မရွိျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။
=> အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ အင္ဆူလင္မွာ အမိုင္နိုအက္ဆစ္မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသျဖင့္ အစာအိမ္ႏွင့္အူလမ္းေၾကာင္းထဲတြင္ အစာေခ် အင္ဇိုင္းမ်ား၏ ေခ်ဖ်က္မႈဒဏ္ကို ခံရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
=> ထို႔ေၾကာင့္ ကုသရမည့္ ေရာဂါအေျခအေန အေပၚမူတည္၍ အင္ဆူလင္ကို ေသြးျပန္ေၾကာ မွတဆင့္ လည္းေကာင္း၊ အေရျပားေအာက္ မွတဆင့္ လည္းေကာင္း ေပးရသည္။